BÀI 3 NGUYÊN TẮC “KÉP” – CẶP ĐÔI NỢ CÓ ĐẦU TIÊN CẦN NẮM
BÀI 3
Chương 3 – Hạch toán kế toán theo chuẩn Việt Nam
🎯 Mục tiêu bài học
Giúp người học kế toán hiểu sâu bản chất của nguyên lý kế toán kép – thay vì học thuộc máy móc. Đây là nền tảng quan trọng nhất để bạn có thể định khoản đúng, nhìn được bản chất tài chính đằng sau mỗi nghiệp vụ, và không bị rối khi ghi sổ.
1. 😵 Vì sao định khoản khiến người mới "hoang mang"?
Nếu bạn đang học kế toán, có lẽ bạn từng cảm thấy thế này:
– “Sao nghiệp vụ nào cũng phải ghi 2 bên – nợ và có?”
– “Tại sao mua hàng lúc thì ghi nợ 156, có 331 – lúc lại ghi nợ 641, có 111?”
– “Em không hiểu: ‘Nợ’ là mất tiền hay được tiền?”
Bạn không sai.
Bạn chỉ đang học một ngôn ngữ mới – mà chưa được ai dạy cách tư duy từ gốc rễ.
🎯 Bài học hôm nay sẽ không dạy bạn định khoản “cứng nhắc”.
Tôi sẽ cùng bạn giải mã nguyên lý “kép” – gốc rễ của mọi bút toán kế toán – bằng cách rõ ràng – gần gũi – dễ hiểu nhất.
2. 🧭 Nguyên lý kế toán kép – hiểu đúng từ bản chất
Nguyên lý “kép” có nghĩa là:
📌 Mỗi nghiệp vụ kinh tế phát sinh đều ảnh hưởng đến ít nhất hai yếu tố tài chính – và được phản ánh bằng hai mặt đối ứng: NỢ và CÓ.
Nếu bạn dùng tiền để mua hàng – thì tiền giảm, hàng tăng.
Nếu bạn bán hàng và thu tiền – thì hàng giảm, tiền tăng.
Cứ có sự “chuyển dịch” – là sẽ có 2 mặt:
👉 Một bên nhận – một bên mất
👉 Một bên tăng – một bên giảm
👉 Một bên chi – một bên thu
📎 Kế toán chính là “người kể lại câu chuyện này bằng con số” – nên phải có 2 mặt của một sự kiện.
3. 📚 Vậy NỢ và CÓ là gì?
Điều này khiến nhiều bạn hoang mang – vì trong đời thường, ta quen:
– “Nợ” là tiêu cực
– “Có” là tích cực
Nhưng trong kế toán, NỢ và CÓ không mang ý nghĩa tốt – xấu.
Nó là cách để phân loại – phản ánh – và cân đối các tài khoản.
|
KHÁI NIỆM
|
Ý NGHĨA TRONG KẾ TOÁN
|
|
NỢ
|
Bên nhận giá trị – tài sản tăng – chi phí tăng
|
|
CÓ
|
Bên xuất giá trị – tài sản giảm – nguồn vốn tăng – doanh thu tăng
|
🧠 Hãy nhớ:
– Nếu bạn mua hàng bằng tiền mặt: Hàng hóa tăng (Nợ 156), Tiền giảm (Có 111)
– Nếu bạn bán hàng thu tiền: Tiền tăng (Nợ 111), Hàng hóa giảm (Có 156)
📌 Một nghiệp vụ – luôn đi kèm một NỢ và một CÓ → đó là nguyên lý “kép”.
4. 🔄 Luật CÂN BẰNG: Nợ luôn bằng Có
Điều tuyệt vời nhất trong kế toán là:
📊 Tổng NỢ luôn bằng tổng CÓ
Giống như bạn đưa 1 triệu từ túi trái sang túi phải – bạn không mất tiền – chỉ là thay đổi vị trí.
Kế toán cũng vậy: một sự kiện tài chính luôn làm thay đổi ít nhất hai yếu tố – nhưng tổng giá trị vẫn được bảo toàn.
💡 Đây chính là lý do kế toán có thể kiểm tra sai sót bằng bảng cân đối tài khoản – vì nếu lệch Nợ/Có → chắc chắn có lỗi.
5. 🧩 Hình dung kế toán như một cái cân
Tưởng tượng bạn có một cái cân 2 bên:
– Một bên là tài sản (tiền, hàng, máy móc…)
– Một bên là nguồn vốn (nợ vay, vốn góp, lợi nhuận…)
🧭 Mỗi lần bạn ghi Nợ hoặc Có, bạn đang điều chỉnh cái cân đó:
– Ghi Nợ tức là đặt thêm vật lên đĩa này
– Ghi Có tức là lấy bớt vật khỏi đĩa kia
🎯 Nếu bạn làm đúng – thì cái cân vẫn sẽ cân bằng.
Nếu bạn nhầm – bên này nặng hơn → báo động: “Có lỗi rồi!”
6. 💡 Một số nguyên tắc vàng để hiểu – không học vẹt
|
NGHIỆP VỤ
|
GHI NHỚ
|
|
Tài sản tăng → Ghi Nợ
|
(Ví dụ: Tiền về tài khoản → Nợ 112)
|
|
Tài sản giảm → Ghi Có
|
(Ví dụ: Rút tiền mặt → Có 111)
|
|
Chi phí phát sinh → Ghi Nợ
|
(Ví dụ: Mua văn phòng phẩm → Nợ 642)
|
|
Doanh thu phát sinh → Ghi Có
|
(Ví dụ: Bán hàng → Có 511)
|
|
Vay nợ hoặc tăng vốn → Ghi Có
|
(Ví dụ: Vay ngân hàng → Có 311)
|
|
Trả nợ – giảm vốn → Ghi Nợ
|
(Ví dụ: Trả nợ → Nợ 311)
|
📌 Bạn chỉ cần nắm 6 nguyên tắc này – mọi định khoản phức tạp sẽ trở nên dễ hiểu hơn rất nhiều.
7. 🧠 Một ví dụ chi tiết – để bạn luyện “nhìn ra nguyên lý kép”
Tình huống: Công ty A mua máy in trị giá 15 triệu đồng, thanh toán bằng chuyển khoản.
Phân tích:
– Tài sản tăng: Máy in (→ Ghi Nợ – tài khoản 211 hoặc 153 nếu là công cụ)
– Tiền ngân hàng giảm (→ Ghi Có – tài khoản 112)
👉 Bút toán định khoản:
Nợ 211: 15.000.000
Có 112: 15.000.000
🎯 Nguyên lý “kép” thể hiện rõ: Tài sản này tăng – tài sản khác giảm → Tổng giá trị không đổi – nhưng hình thái tài sản thay đổi.
8. ✍️ Gợi ý hành động hôm nay
📝 Hãy chọn 3 nghiệp vụ đơn giản bạn từng thấy hoặc đọc trên mạng:
- Công ty bán hàng hóa thu tiền mặt
- Trả lương cho nhân viên
- Khách hàng chuyển khoản trả tiền nợ
Với mỗi nghiệp vụ – bạn hãy:
– Ghi ra “tài sản nào thay đổi?”
– “Nguồn vốn nào thay đổi?”
– “Cái nào tăng → Nợ, cái nào giảm → Có?”
Rồi tự định khoản ra giấy.
📎 Không cần tra tài khoản phức tạp. Chỉ cần thấy được dòng chuyển động – bạn đang học theo đúng tư duy kế toán.
9. 🌱 Lời kết – Người hiểu nguyên lý “kép” sẽ không còn sợ định khoản
Bạn thân mến,
Nhiều bạn học kế toán nhưng mãi không làm được – không vì thiếu kiến thức – mà vì cứ học thuộc từng bút toán như một cỗ máy.
Hôm nay học mua hàng, mai quên; hôm sau học khấu hao, lại rối.
📌 Nhưng nếu bạn hiểu nguyên lý “mỗi nghiệp vụ đều có 2 mặt – và Nợ luôn bằng Có”
– Bạn sẽ không cần học vẹt nữa
– Bạn sẽ biết cách tự suy luận
– Bạn sẽ thấy kế toán giống như ngôn ngữ kể lại câu chuyện tài chính một cách trung thực – có logic – và rất đáng tin cậy
🧡 Tôi không mong bạn giỏi ngay. Tôi chỉ mong bạn hiểu được điều gốc rễ này – để mỗi lần định khoản, bạn không còn sợ, mà thấy mình như một người “đọc vị doanh nghiệp” qua từng dòng số.
🔍 Câu hỏi phản tư cuối bài
- Tôi có đang học định khoản theo kiểu “nhớ máy móc” không?
- Tôi đã thực sự hiểu vì sao phải ghi 2 bên Nợ – Có chưa?
- Nếu ngày mai có nghiệp vụ mới – tôi có thể phân tích được 2 mặt tác động của nó không?
✍️ Viết xuống – một suy nghĩ nhỏ, một điều bạn mới hiểu – một câu hỏi bạn muốn tìm lời giải tiếp. Đó chính là “hạt mầm” nội lực nghề kế toán.
📘 Bài tiếp theo – Bài 4: “Tài khoản là gì? Làm sao để không nhầm khi học định khoản?”
🧠 Chúng ta sẽ tiếp tục khám phá thế giới của các tài khoản kế toán – như từng từ vựng trong ngôn ngữ tài chính – và cách ghi nhớ, sử dụng thật dễ hiểu.