BÀI 2. BA CÂU HỎI GỐC MÀ KẾ TOÁN NÀO CŨNG PHẢI TRẢ LỜI MỖI NGÀY. Chương 1 – Nhập môn kế toán & tư duy nghề
📘 BÀI 2
Chương 1 – Nhập môn kế toán & tư duy nghề
🎯 Mục tiêu bài học
Dẫn dắt người học từ gốc rễ tư duy kế toán: Không phải từ định khoản, tài khoản, hay phần mềm, mà từ 3 câu hỏi căn bản:
Tiền đi đâu? – Tiền đến từ đâu? – Còn lại bao nhiêu?
Nếu bạn trả lời được ba câu hỏi ấy mỗi ngày, bạn đang làm đúng vai trò của một người giữ mạch sống cho doanh nghiệp.
1. 🌱 Gốc rễ không nằm ở phần mềm – mà nằm ở câu hỏi
Nhiều bạn mới học kế toán thường loay hoay từ những ngày đầu.
– “Tôi nên học phần mềm nào trước?”
– “Tôi phải định khoản thế nào cho đúng tài khoản?”
– “Có bảng nào học thuộc nhanh không?”
Tôi hiểu những câu hỏi ấy. Chúng rất thật. Nhưng cũng rất ngắn hạn.
Bởi nếu bạn chỉ đi học phần mềm, bạn chỉ là người biết bấm nút.
Nếu bạn chỉ thuộc lòng tài khoản, bạn chỉ là người ghi chép thay máy tính.
📌 Còn nếu bạn muốn thật sự hiểu – làm được – và trở thành người giữ vững dòng chảy tài chính cho doanh nghiệp, bạn cần bắt đầu từ ba câu hỏi gốc rễ của nghề kế toán.
2. 💰 Câu hỏi số 1: “Tiền đang đi đâu?”
Tiền trong doanh nghiệp luôn đang đi – không bao giờ đứng yên.
- Hôm nay, nó đi vào kho hàng qua việc mua nguyên vật liệu.
- Ngày mai, nó đi vào tài sản cố định khi doanh nghiệp mua một cái máy.
- Tuần sau, nó đi vào tiền lương khi công ty trả công cho người lao động.
- Cuối tháng, nó ra ngoài để nộp thuế.
Nếu bạn không biết tiền đi đâu – nghĩa là bạn đã để doanh nghiệp bước đi trong bóng tối.
🎯 Là kế toán, bạn không thể để mất dấu dòng tiền. Tiền đi đâu – bạn phải biết. Không chỉ để ghi – mà để cảnh báo, để dự báo, để ra quyết định.
3. 📥 Câu hỏi số 2: “Tiền đến từ đâu?”
Ngược lại, bạn cần biết tiền vào công ty từ những dòng nào:
- Có phải từ doanh thu bán hàng thật?
- Hay là tiền ứng trước của khách, chưa phát sinh doanh thu?
- Hay là tiền đi vay từ ngân hàng – nghĩa là có nghĩa vụ phải trả?
- Hoặc là tiền góp vốn – tức là trách nhiệm giải trình với cổ đông?
Không phải cứ thấy tiền vào là mừng.
Có tiền vào mà không biết đến từ đâu – cũng giống như nhận một khoản chuyển khoản mà không biết ai gửi – để rồi chẳng biết phải ghi nhận vào đâu.
📌 Tiền vào cũng cần được soi xét như tiền ra. Vì nó có thể là lãi, có thể là nợ, có thể là sai sót.
4. 🧮 Câu hỏi số 3: “Còn lại bao nhiêu?”
Đây là câu hỏi quyết định.
- Sau khi tiền vào – tiền ra – còn lại gì trong két – trong kho – trong sổ sách?
- Bao nhiêu trong đó là tiền mặt thực tế?
- Bao nhiêu là khoản phải thu – nhưng chưa thu được?
- Bao nhiêu là tồn kho chưa bán được – có nguy cơ ứ đọng?
Làm kế toán là phải giúp doanh nghiệp biết rõ mình đang còn bao nhiêu thật sự.
Không ít doanh nghiệp “có lời mà chết” – vì họ nghĩ mình còn tiền, nhưng thật ra tất cả đang nằm ở các khoản phải thu khó đòi.
📉 Kế toán mà không trả lời được câu hỏi này, tức là doanh nghiệp đang đi mà không biết mình còn bao nhiêu nhiên liệu.
5. 📊 Kết nối 3 câu hỏi để hình thành một tư duy kế toán bài bản
Hãy hình dung bạn đang chăm sóc một dòng sông.
- Nguồn nước chảy vào – là doanh thu, vốn góp, tiền vay
- Nước chảy ra – là chi phí, đầu tư, trả lương, nộp thuế
- Lượng nước còn lại trong hồ chứa – là tiền mặt, hàng tồn, tài sản
Kế toán không chỉ là ghi lại từng con sóng nhỏ.
Kế toán là người đo mực nước mỗi ngày – để biết sông có đang cạn dần, tràn lên, hay bị chặn dòng.
📌 Bạn không cần nhớ nhiều thứ. Chỉ cần tự hỏi 3 câu này mỗi sáng – và làm mọi việc kế toán để trả lời cho đúng, là bạn đã làm điều cốt lõi.
6. 🛠️ Ứng dụng 3 câu hỏi vào thực tế hạch toán
Khi cầm một hóa đơn đầu vào, bạn hãy tự hỏi:
- Hóa đơn này khiến tiền đi đâu? → Chi phí? Kho? Tài sản cố định?
- Hóa đơn này tiền đã trả chưa, hay đang nợ nhà cung cấp?
- Sau nghiệp vụ này, công ty còn lại bao nhiêu tiền mặt, hàng, nợ?
Tương tự, khi lập báo cáo:
- Báo cáo kết quả kinh doanh trả lời câu hỏi tiền đến từ đâu – lời lãi ra sao
- Bảng cân đối kế toán cho thấy còn lại những gì
- Báo cáo lưu chuyển tiền tệ giúp bạn theo dõi tiền đang đi đâu
🔁 Mỗi báo cáo đều là một phần trả lời cho 3 câu hỏi gốc đó.
7. 🧭 Gợi ý hành động hôm nay
📒 Hãy lấy một tình huống đơn giản sau:
Công ty bạn bán được 10 triệu đồng, thu tiền mặt. Sau đó, chi 3 triệu mua văn phòng phẩm, 5 triệu nhập hàng, và 1 triệu trả tiền điện.
✍️ Hãy trả lời:
- Tiền đã đến từ đâu?
- Tiền đi đâu?
- Còn lại bao nhiêu?
Rồi thử ghi lại theo cách bạn hiểu, không cần định khoản – chỉ cần diễn đạt như người phiên dịch ngôn ngữ tài chính.
8. 🕯️ Lời kết
Bạn có thể chưa nhớ mã tài khoản.
Bạn có thể chưa biết dùng phần mềm.
Bạn có thể chưa biết định khoản đúng.
Nhưng nếu mỗi ngày bạn tỉnh dậy và tự hỏi:
“Tiền công ty hôm qua đi đâu?
Tiền vào từ đâu?
Giờ còn lại bao nhiêu?”
Thì bạn đã đang bước trên con đường của một người kế toán thực thụ.
🧡 Tôi không mong bạn giỏi sớm. Tôi chỉ mong bạn bắt đầu đúng gốc – từ câu hỏi chứ không phải công cụ. Vì người giỏi công cụ mà không có tư duy, thì sẽ sớm mất phương hướng khi có vấn đề xảy ra.
🔍 Câu hỏi phản tư cuối bài
- Bạn có đang chỉ ghi sổ, mà chưa thực sự trả lời 3 câu hỏi gốc này mỗi ngày không?
- Trong 3 câu hỏi: bạn thấy mình yếu nhất ở đâu? Là “tiền đến từ đâu”, “đi đâu”, hay “còn lại bao nhiêu”?
- Bạn muốn từ ngày mai, mình sẽ làm gì khác để tư duy kế toán gốc rễ hơn?
✍️ Ghi vào nhật ký học kế toán của bạn hôm nay nhé.
📘 Bài tiếp theo – Bài 3: “Kế toán không phải là máy tính – mà là người nhìn được bức tranh toàn cảnh”
🎨 Chúng ta sẽ khám phá vì sao kế toán không chỉ nhìn con số – mà phải hiểu ý nghĩa đằng sau những gì doanh nghiệp đang sống, đang chịu, đang mơ ước.